KLINIKE KARAKTERISTIKE INFEKTIVNIH BOLESTI

Prof. dr. sc. Miroslav Lisi

to razlikuje infektivne bolesti od drugih, koji puta slinih bolesti ? 1. Evolucija (tijek pojavljivanja simptoma). 2. Posebna simptomatologija. OPI SIMPTOMI najizraeniji su na poetku bolesti mogu varirati u svom ukupnom i pojedinanom intenzitetu zajedniki su za sve infektivne bolesti javljaju se u poetnoj ili inicijalnoj fazi infektivnih bolesti Ako se opi i specijalni simptomi bolesti u stadiju regresije pogoraju tada govorimo o rekrudescenciji bolesti. Ponovno javljanje simptoma iste bolesti u stadiju rekonvalescencije nazivamo recidiv ili relaps. SPECIJALNI SIMPTOMI nastaju zbog lokalizacije infekta u jednom ili vie organa ili organskih sustava javljaju se u fazi razvijene bolesti na osnovu njih postavlja se RADNA i zatim KONANA (ETIOLOKA) dijagnoza - Odjeljivanje opih od specijalnih simptoma ima za kliniara veliku praktinu vrijednost, jer se na temelju pojavljivanja specijalnih simptoma zna da je bolesnik uao u fazu razvijene bolesti, te se moe postaviti radna i kasnije etioloka dijagnoza bolesti. - Neke infektivne bolesti nemaju specijalnih simptoma, ve se u cijelom svom tijeku (ako nisu komplicirane) prezentiraju samo opim simptomima. To su infektivne bolesti u kojih je infekt generaliziran, esto ciklike bolesti (tifoidni oblik bolesti).

OPI SIMPTOMI INFEKTIVNIH BOLESTI

1. Opi algiki sindrom 2. Vruica s popratnim simptomima (zimica i tresavica) 3. Poremeaj funkcija sredinjeg ivanog sustava 4. Poremeaj funkcija probavnog sustava 5. Poremeaj funkcija kardiovaskularnog sustava 6. Promjene u krvi 7. Poveanje slezene 8. Promjene u mokrai 9. Promjene u metabolizmu organizma; 10. Febrilni herpes

1. Opi algiki sindrom

Izraeniji je u akutnih nego u kroninih infektivnih bolesti opi osjeaj bolesti glavobolja slabost bolovi u kriima, udovima, miiima i pretuenost zglobovima nevoljkost

2. Vruica
Normalna bazalna tjelesna temperatura ovjeka je do 37C mjerena bukalno (oralno) Tzv. diurnalne varijacije se, mjerene oralno, mogu kretati od 36do 37,3C, Rektalne su temperature oko 0,6C vie od oralne Aksilarne su priblino jednake oralnim Diurnalni ritam (nikto-hemeralni ciklus) je konstantan za svakog ovjeka i ima karakteristine dnevne oscilacije, maksimum tjelesne temperature izmeu 17 i 20 sati, minimum izmeu 3 i 5 sati. S klinikodijagnostikog stajalita vano je pri analizi vruice obratiti panju na: Poetak vruice (nagao ili postepen) Visinu vruice Dnevne oscilacije temperature Kretanje temperature u tijeku bolesti (temperaturnu krivulju) Trajanje poviene temperature Da li je bila praena groznicom i tresavicom Nain kako vruica pada

Dnevno kretanje temperature Febris continua bolesnik je febrilan, a razlike su temp. tijekom dana manje od jednog stupnja Febris remittens - razlike u tijeku dana vee od jednog stupnja, ali temp. ne pada na normalu Febris intermittens - bar jednom tijekom dana temperatura pada na normalne vrijednosti Temperaturne krivulje Monofazna temperaturna krivulja karakterizirana je stubastim poetkom (stadium incrementi), kontinuom na visini bolesti (stadium acmes) i stubastim padom temperature (stadium decrementi) Bifazna temperaturna krivulja Rekurirajua temperaturna krivulja

3. Poremeaj funkcija sredinjeg ivanog sustava

Bolesnici mogu tijekom infekcioznih bolesti pokazivati razliite stupnjeve kvalitativnog i kvantitativnog poremeaja svijesti, uz pojavu: somnolencije delirija amnezije tifoznog stanja konfuznog stanja prigodnih cerebralnih napada Simptomi CNS-a su odraz difuznog poremeaja funkcije neurona (ENCEFALOPATIJA) kojem moe biti uzrok kombinacija metabolikih poremeaja: Toksemija Poremeaj A-B ravnotee Hipoksija Hipovitaminza Hipoglikemija aneurina Uremija nikotinske kiseline Diselektrolitemija cijanokobalamina Dehidracija itd. KONFUZNO STANJE je znak difuzne, najee kortikalne modane disfunkcije u kojem bolesnik ne moe: jasno i koherentno misliti, percipirati i ne registrira adekvatno dogaaje oko sebe ne moe ih se kasnije sjetiti djelovati moe biti uvod u somnolenciju i kasnije usporen je komu dezorijentiran dekoncentriran STATUS TYPHOSUS je teak oblik konfuznog stanja Bolesnik je febrilan, dezorijentiran u vremenu, prostoru i prema osobama depresivan adinamian apatian psihomotorno sputan DELIRIJ je oblik konfuznog stanja karakteriziran: halucinacijama - febrilitetom tremorom - dezorijentacijom u vremenu, prostoru i po strahom osobama emoconalnim poremeajima nemirom (agitacija) nesanicom jakim psihomotornim uzbuenjem moe prijei u teku agitaciju tako da bolesnik postane agresivan i ugroava okolinu i samoga sebe Prigodni cerebralni napadaji javljaju se najee u obliku: - febrilnih konvulzija prestaju nestankom infekciozne bolesti - afektivnih respiratornih cerebralnih napada nema kroninosti kao jednog od bitnih - vazomotorne sinkope obiljeja epilepsije u osoba koje ne boluju od epilepsije Febrilne konvulzije: javljaju se najee u djece u dobi izmeu 6 mjeseci i kraja tree godine ivota (inae nii epileptogeni prag) u visokoj temperaturi nisu uzrokovani akutnom infekcijom SS-a

rezultiraju izbijanjem generaliziranih toniko-klonikih konvulzija s gubitkom svijesti ee su u djeaka nasljeuju se autosomno-dominantno, no s vrlo varijabilnom penetracijom i ekspresijom

Afektivni respiratorni cerebralni napadi (AFEKTIVNE KRIZE) javljaju se u 3-5% djece od dojenake dobi do kraja etvrte godine ivota izazvani su nekim vanjskim povodom koje dovodi dijete u afekt bijesa, straha ili boli - vaenje krvi, lumbalna punkcija plae ili vriti, nastaje apneja uz pojavu cijanoze, bradikardiju, gubitak svijesti i opu mlohavost najee traje 10-20 sekundi moe se nadovezati toniki gr, rjee kloniki trzajevi VAZOMOTORNA SINKOPA je kratkotrajni, esto nepotpuni gubitak svijesti zbog smanjenog dotoka krvi u mozak. MENINGIZAM je pozitivan meningitiki sindrom u bolestima s izraenom toksemijom nastao zbog pojaane propusnosti krvnih ila meninga i povienja intrakranijalnog tlaka bez direktne zahvaenosti SS-a uzronikom.

4. Poremeaj funkcija probavnog sustava

POVRAANJE PROLJEV OPSTIPACIJA

5. Poremeaj funkcija kardiovaskularnog sustava

STANJE HIPERCIRKULACIJE tahikardija(za svaki stupanj povienja temperature puls ubrzava za 8-10 udaraca u minuti) pojaanim sranim tonovima (I apex, II pulm.) akcidentalni sistoliki umovi pulsus celer et altus Relativna i absolutna bradikardija (typhus abd., influenza, dyseteria bacill., meningitisi,hepatitis) Relativna i absolutna tahikardija HIPOTENZIJA

6. Promjene u krvi
SEDIMENTACIJA ERITROCITA Metodom po Westergrenu normala za mukarce mlae od 50 godina je 0-15 mm/sat, za ene 0-20 mm/sat Za mukarce starije od 50 godina 0-20 mm/sat, za ene 0-30 mm/sat U detekciji bolesti u starijih ljudi od ograniene vrijednosti U zdravih ena od 70 -89 godina starosti naene su velike varijacije sedimentacije eritrocita (Westergren), ak do 69 mm/sat Njena visina zavisi od: Krvnih bjelanevina, osobito njihovog meusobnog odnosa (poveana koliina fibrinogena znatno ubrzava sedimentaciju) Povrinske napetosti krvi Koncentracije iona

Volumnog postotka krvnih stanica Veliine i oblika eritrocita Elektrinog naboja eritrocita Koliine lipida pH krvi i drugih jo nepoznatih imbenika

PROMJENE U BIJELOJ KRVNOJ SLICI broj LEUKOCITA od 4,5 -9,0 x 109 granine vrijednosti od 4,0 do 10,0 x 109 ispod 4,0 x 109 - leukopenija iznad 10,0 x 109 - leukocitoza

- u infekcioznim bolestima odvijaju po odreenom biolokom pravilu uvjetovanom opom vegetativnom reakcijom organizma i mogu se podijeliti u tri temeljne faze: 1. INICIJALNA (adaptacijska) faza traje 24 - 48sati kada makroorganizam jo nije spoznao prirodu uzronika koji ga je napao i filogenetski podeava obranu protiv bakterijske invazije koja ga moe brzo ugroziti reagirajui:neutrofilijom, limfopenijom i aneozinofilijom. 2. BORBENA (KRITINA) se faza obrane, kao reakcija na stres, odvija pod utjecajem simpatikusa i luenja kortikosteroida (neutrofilija, aneozinofilija); makroorganizam spoznaje prirodu uzronika koji ga je napao i organizira obranu podeavajui diferencijalnu bijelu krvnu sliku prema: uzroniku (neutrofilija, limfocitoza, monocitoza, eoz.) svojim obrambenim sposobnostima (leukocitoza, leukopenija) 3. Faza OZDRAVLJENJA (savladavanja infekta) karakterizirana je: vraanjem neutrofilije u normalu limfocitozom kao zora zdravlja pojavljuju se eozinofili dolazi do prevage parasimpatikusa promjene u broju leukocita i diferencijalnoj krvnoj slici odraz su intereakcije izmeu obrambenih sposobnosti makroorganizma te naravi i virulenciji uzronika. Narav uzronika: - Bakterijske bolesti, osobito kokne, dovode do veih promjena, naroito u neutrofilnoj krvnoj slici (leukocitoza, neutrofilija). - Virusne bolesti mijenjaju manje krvnu sliku (leukopenija, limfocitoza). - U nekih parazitarnih bolesti, npr. trihineloza i fasciolijaza, javlja se eozinofilija. Virulencija uzronika: to je infekt tei, to je i neutrofilija jaa, a limfopenija izrazitija. - Osobito teke, generalizirane infektivne bolesti pokazuju jako skretanje u lijevo (>5% nesegmentiranih leukocita). - Ako infekt ostane lokaliziran (fokalni infekti), redovito nema jaih promjena u krvnoj slici. Lokalizacija infekta: - Kao posljedica lokalizacije infekta u kotanoj sri (tuberkuloza, sepsa, kala-azar) mogu se javiti leukopenija ili ak panmijeloftiza. - Zahvaanje infektom limfatikog sistema u infekcioznoj mononukleozi rezultira leukocitozom zbog limfocitoze. Gnojne upale i nekroza tkiva izazivaju jae neutrofilne leukocitoze.

7. Poveanje slezene (tumor lienis)

S klinikog stajalita tumor lijenis nema jednako znaenje u virusnim i bakterijskim infektivnim bolestima. U bakterijemiji i sepsi poveana slezena je mekana jer RES fagocitira bakterije i nastaje splenitis.

 U tijeku bakterijske bolesti svakako je opasniji simptom, jer znai da je uzronik vjerojatno prodro u krv (bakteriemija), odnosno da je dolo do sepse. Zbog toga je tumor lijenis u tijeku ciklikih bakterijskih bolesti (tifus i paratifus abdominalis, bruceloza) redovita pojava. U virusnih ciklikih infektivnih bolesti s viremijom (morbili, rubeola, hepatitis, infektivna mononukleoza), tumor lijenis je oekivana manifestacija bolesti koja slui uglavnom kao argument u prilog dijagnozi, a nastaje zbog proliferacije limfatikih folikula. Tumor lijenis javlja se redovito i u tijeku opih infektivnih bolesti koje prenose vektori, tzv. krvne bolesti, kao npr. malarija, povratna groznica, pjegavac, kala-azar i papatai-groznica.

8. Promjene u mokrai
- U normalnom se urinu u fiziolokim uvjetima nalazi 150-200 mg proteina u 24-satnoj mokrai. - Prisutnost > 3 leukocita za mukarca i > 5 L za enu u svakom vidnom polju (SVP) analiziranog sedimenta centrifugiranog urina upuuje na upalu. Prisutnost > 2 eritrocita u SVP sedimenta nativnog urina smatra se znaajnim nalazom koji se moe javiti kao posljedica oteenja bilo kojeg dijela mokranog sustava od bubrega do uretre. Prisutnost jedino proteinskih (albuminskih) cilindara uz febrilitet i albuminuriju smatra se normalnim nalazom.

9. Promjene u bazalnom metabolizmu

- Bazalni metabolizam je izraenije povien zbog vruice, stvranja 30 reaktanata akutne faze, hiperaktivnosti simpatikog ivanog sustava i hormonalnih poremeaja. Mijena tvari makroorganizma poveava se za nekih 20 -50%, a koji puta i vie. - Rezerve ugljikohidrata se brzo iscrpljuju. - Razvija se hiperglikemija koja pokazuje toleranciju na inzulin. - Lipoliza i utilizacija masti kao energije se pojaava, to dovodi do porasta slobodnih masnih kiselina i ketoacidoze.

10. Febrilni herpes (Herpes febrilis)

Herpes vrlo est Pneumokokne infekcije Typhus abdominalis Meningokokne infekcije Rikecioze E. coli infekcije Bruceloza Malaria Obina prehlada Leptospiroza Scarlatina Herpesa nema ili je rijedak Pertussis Tbc. miliaris Dysenteria bacillaris Psittacosis Morbilli Varicella Poliomyelitis -

Mnogi od opih simptoma mogu biti i specijalni simptomi ! - Temperatura, kao tipian opi simptom, tijekom ustaljenih malarinih napadaja poprima karakteristike specijalnog simptoma, - Povraanje moe biti opi simptom toksemije probavnog sustava, a i specijalni simptom zahvaanja najmanje dva organska sustava; sredinjeg ivanog i probavnog sustava. Pri procjeni, radi li se o opem ili specijalnom simptomu, kliniar se slui uglavnom s tri osnovna kriterija: 1. VRIJEME JAVLJANJA PROMATRANOG SIMPTOMA Javi li se promatrani simptom u prva 24 - 48 sati bolesti, kada su opi simptomi najizraeniji, vjerojatno se radi o opem simptomu. to se simptom vremenski kasnije javlja, to je vjerojatnije da se radi o specijalnom simptomu. 2. PONAANJE PROMATRANOG SIMPTOMA TIJEKOM BOLESTI Regresija simptoma govorit e u prilog opeg simptoma, a progresija ili njegovo due vremensko perzistiranje u prilog specijalnog simptoma. 3. KOJI SE DRUGI, POSEBICE SPECIJALNI SIMPTOMI, JAVLJAJU ZAJEDNO S PROMATRANIM SIMPTOMOM Da li se promatrani simptom moe uklopiti u specijalne simptome oteenja promatranog organa ili organskog sustava?

SPECIJALNI SIMPTOMI INFEKTIVNIH BOLESTI

oni simptomi koji ukazuju na ORGAN ili ORGANSKI SUSTAV koji je zahvaden boleu slue kao putokaz pri postavljanju RADNE, a zatim i KONANE DIJAGNOZE, pa ih stoga nazivamo i VODEIM SIMPTOMIMA Sredinji ivani sustav Glavobolja Povraanje Fotofobija Ukoenost ije Gornji dini putevi Grlobolja Hunjavica Gnojni iscjedak iz nosa ili uha Bol u uhu Urinarni sustav Polakisurija Disurija Bolovi u lumbalnim loama Bolna sukusija bubrega

Kernigov znak Kvalitativni i kvantitativni poremeaj svijesti Pareze i paralize

Afte Promuklost Stridororozno disanje Laveni kaalj

Krv na kraju mokrenja Mutna mokraa Leukociturija

Genitalni sustav Bolnost i promjene na koi i sluznicama spolnih organa Bolnost i otok ingvinalno

Gnojan ili iscjedak neugodna mirisa iz uretre ili vagine Bolnost u donjem trbuhu Otok testisa ili epididimisa

Gastrointestinalni sustav Munina, povraanje Boli u trbuhu Tenezmi Kardiovaskularni sustav Tahikardija umovi na srcu osobito dijastoliki Mukli tonovi Galopni ritam

Lani pozivi Dijaroine stolice razliitog izgleda npr. vodenaste, sa sluzi, krvi

Aritmije Perikardijalno trenje Dispneja Bolnost i crvenilo u predjelu krvnih ila itd.

Kotano zglobni sustav Bolnost, crvenilo i otekline u predjelu kostiju i zglobova Bolnost pri aktivnom i pasivnom pomicanju Oteenje funkcije Limfatiki sustav Oteklina, bolnost i eventualno gnojenje limfnih vorova Limfatiki upalni traci na koi

Crvenilo, bolnost i otok koe Eventualno bolnost i otok slezene

Hepatobilijarni sustav utica Poveanje jetre Bolesti slinovnica Oteklina, crvenilo i bolnost u predjelu slinovnica, Boli pri vakanju Gnoj iz Stenonijevog kanala

Bolnost jetre i unog mjehura Bolovi koji se ire pod desnu lopaticu

Koni sustav Razliiti osipi (punktirani, makulozni, papulozni, vezikulozni, pustulozni, hemoragini) Razliite lokalne upalne promjene na koi (primarni afekti, erizipel itd.)