Uticaj svjetske krize na ekonomiju BiH

etvrtak, 11 Mart 2010 09:43

Otvorenost trita, slobodna trgovina, meunarodni finansijski tokovi, kao i drugi faktori, povezuju meusobno ekonomije u cijelom Svijetu. Dolazak ekonomske krize, koja se prvo pojavila u SAD-u, odakle se proirila na ostatak svijeta, ozbiljno je uzdrmala mnoge zemlje, dovodei do recesije. Izuzetak nisu ni zemlje regiona, pa tako i BiH. Pojava recesije se naprije odraava na padu ekonomske aktivnost, gubitku radnih mjesta, odnosnu padu zaposlenosti, koja opet dovodi do smanjenja domaeg proizvoda. Prije svega, potrebno je da pogledamo makroekonomsku poziciju BiH prije izbijanja krize. Nju u duem periodu karakterie izraziti deficit na raunu tekuih plaanja, uzrokovan deficitom u vanjskoj trgovini. Ova pojava ukazuje na tri injenice:

- Potronja u BiH je znaajno vea od proizvodnje, pri emu se viak proizvodnje finansira iz inostranih izvora (strana ulaganja, krediti, doznake) - Prevelika potronja je povezana sa pregrijanom tranjom - Visoki rast GDP-a posljednjih godina je u uskoj vezi sa visokom tranjom koju stvaranju i domai i strani izvori.

Posljedice svjetske krize po BiH su:

- Nelikvidnost stranih trita je dovela do smanjenja priliva sredstava u BiH - Smanjeni priliv sredstava dovodi u pitanje finansiranje deficita tekueg rauna. Kao posljedica dolazi do pritiska na devizne rezerve i smanjenja tekue potronje - Smanjenje potronje direktno utie na proizvodnju, tj. na rast privrede - Slabljenje konkurentnosti ekonomije BiH. Pritisak stranih proizvoaa za plasman na nae trite i slabljenje izvoznih potencijala - Posljedica nabrojanog jeste usporavanje ili zaustavljanje privredne aktivnosti, to direktno utie na zaposlenost, ivotni standard i sl.

1/3

Uticaj svjetske krize na ekonomiju BiH

etvrtak, 11 Mart 2010 09:43

Da bi tano izmjerili uticaj svjetske krize na pad GDP-a u BiH, potrebno je da prvo da kvantificiramo poveanje nezaposlenosti u BiH. BiH je smanjivala nezaposlenost u posljednjih nekoliko godina, da bi vrhunac dostigla u novembru 2008. godine od kada zaposlenost poinje da pada. Moglo bi se rei da je to prelomni trenutak kada se kriza poinje odraavati na BiH. Od novembra 2008. godine, pa sve do kraja 2009. godine, zaposlenost je u konstantnom padu. U tom istom periodu, registrovana nezaposlenost se poveala za 27.164 ljudi. Ovaj podatak treba uzeti sa rezervom, posto veliki dio stanovnitva radi na crno, tako da je pad zaposlenosti mnogo vei. Predpostavlja se da je u BiH, u istom periodu bez zaposlenja ostalo blizu 50.000 ljudi. U sektorima koji ine gotovo polovicu zaposlenih (sektori preraivake industrije, trgovine na veliko i malo i graevinarstvo) je dolo do najveih negativnih efekata po zaposlenost. Najvei broj zaposlenih je ostao bez posla u sektorima koji se bave izvozom, prije svega u preraivakoj industriji i metalurgiji. Poveanje broja nezaposlenih je dovelo do dodatnog pritiska na budete, kako bi se pomoglo socijalnim kategorijama. Dodatni problem se javio u smanjenju prihoda u budetima. Smanjenje prihoda je posljedica smanjenog priliva od PDV-a, koji je opet manji zbog smanjenja potronje. Smanjenje potronje, kao najvanije sastavnice GDP-a u BiH, neminovno je dovelo i do smanjenja samog GDP-a. Ako uzmemo u analizu zvanini podatak Agencije za statistiku BiH, da se nezaposlenost poveala za 27.164 ljudi, koji su u prosjeku imali plau od 791 KM, moe se zakljuiti da je u godini dana dolo do pada potronje oko 250 miliona KM. Prema Okunovom zakonu, koji je potvren i u praksi, poveanje nezaposlenosti od 1% dovodi do smanjenja stvarnog GDP-a od 2% u odnosu na potencijalni. To nam u ovom sluaju pokazuje da je GDP u BiH, usljed smanjenja potronje, uzrokovane rastom nezaposlenosti, smanjen za oko 500 miliona KM. Ako bi pak ukljuili podatak da je rast nezaposlenosti bio 50.000, onda bi mogli govoriti o padu GDP-a za oko 1 milijardu KM. To nas upravo dovodi do cifre od 3-4% pada GDP-a, koliko je prognozirano prema posljednjim projekcijama dravnih institucija. Ovo nam pokazuje da je pod uticajem svjetske krize, dolo do poveanja nezaposlenosti u BiH. Poveanje nezaposlenosti je uticalo na pad line potronje, to je u konanici dovelo do pada GDP-a. Prema analizama, taj je pad mogao iznositi i gotovo milijardu KM, to je pad izmeu 3-4% u odnosu na 2008. godinu. Pad line potronje je direktno doveo i do smanjenja priliva u budete od PDV-a, kao i direktnih poreza, ime je dvostruko izvren pritisak na budete, kako na prihodovnu, tako i rashodovnu stranu. Ukoliko elite saznati vie o analizama koje radi Udruenje ekonomista "Academic", moete nam se obratiti putem e-maila: info@academic.ba Napomena: Tekst objavljen na ovoj stranici je vlasnitvo autora i Udruenja ekonomista Academic. Svako neovlateno kopiranje, preuzimanje ili emitovanje ovog teksta, bez prethodne dozvole autora, ili navoenja izvora, predstavlja povredu Zakona o autorskom pravu i srodnim pravima u BIH (Sl.glasnik BiH, 7/02)

2/3

Uticaj svjetske krize na ekonomiju BiH

etvrtak, 11 Mart 2010 09:43

3/3