Малолетничка делинквенција

Из Википедије, слободне енциклопедије

Скочи на: навигација, претрага

Малолетничка делинквенција је преступничко понашање специфично за популацију

малолетника. У ужем, строго правном смислу, сви видови понашања младих, старијих
од 14, а млађих од 21 годину који, према закону, спадају у кривична дела. Сви облици
делинквентног понашања младих могу се сврстати у четири категорије: радње
деструктивно уперене против интегритета других личности, радње деструктивно
уперене против власништва и материјалних добара других, радње повлачења и радње
самоуништења. Постоји и подела која у облике делинквенције укључује: преступе
кривично-

Делинквент
Из Википедије, слободне енциклопедије
Скочи на: навигација, претрага

Делинквент је у ширем смислу особа која испољава антисоцијална понашања којима

крши моралне, прекршајне и кривично-правне норме. У психолошком смислу, некада
значи делинквентну личност која има одређена и специфична психо-социјална својства
(нпр. психопатија, агресивност, емоционална незрелост, снижена интелигенција итд.)
која узрокују девијантна понашања. У кривично-правном смислу – особа која је
извршилац кривичних дела. Појам се најчешће везује за малолетнике који врше
прекршаје и кривична дела.

Делинквенција је у општем смислу укупност људских понашања којима се угрожавају

основне друштвене норме и вредности. У ужем и најчешће коришћеном смислу, под
делинквенцијом се подразумевају различити облици девијантног и некомформистичког
понашања деце и малолетника којима се крше неке од друштвених моралних,
прекршајних и кривичних норми. Најчешћи облици малолетничке делинквенције су
асоцијална понашања, различити облици прекршаја, имовински деликти и деликти
против живота и тела. На ова понашања постоје специфични институционализовани
превентивно заштитни, породично правни и процесно кривични видови друштвеног
реаговања који се разликују од друштвеног реаговања на преступничка понашања
одраслих.
Uticaj medija na maloletničku delikvenciju
u Srbiji
Autor: Jelena Ristevski, psiholog Postavljeno: 06.01.2010
Mediji, ali i novinari kao neizostavni deo medija pretstavljaju "oči i
uši" javnosti. Kao svevideći advokat naroda, trebalo bi da paze i vode
računa o ljudima koji im veruju. Međutim... Sredstva masovnih
komunikacija, u neprestanoj trci za senzacionalizmom, ne libe se
objavljivanja zločina među maloletnicima., iako upoznati sa
činjenicom da velikoj meri utiču na razvijanje svesti maloletnika, na
sadržaj njihovih misli i u krajnjem slučaju na njihova kriminalna dela
prezentovanjem sadržaja koja su prepuni zločina, kriminala i krvi.

Delikvencija kap socijalni problem

Maloletnička delinkvencija je zaista postala jedan od ključnih problema našeg društva. Iako
se može reći da se do sada ovaj problem mladih nije primećivao, danas je nemoguće ne videti,
samo ako znate gde bi trebalo da gledate i ako želite da vidite. Problem maloletničke
delinkvencije je problem društva, društva koje toliko želimo da zaštitimo. Strahujemo od
"globalnog zagrevanja", a ne vidimo korov u našim "staklenim baštama".

Prvi znaci devijantnog ponašanja primećuju se još u ranom pubertetu i zato, uzimajući u
obzir, da je granica početnog perioda adolescentnog razvoja znatno snižena, zabrinjavajuće je
koliko rano se počinju ispoljavati kriminogeni uticaji društva na ponašanje mladih. Ukoliko se
na vreme taj uticaj ne primeti i ne spreči, mogao bi poprimiti ogromne razmere.

Kada je u pitanju zakonsko određenje maloletničke delinkvencije, razlikuju se uža i šira

definicija. Po užoj definiciji, u nekim zemljama (među kojima je i Srbija) pod maloletničkom
delinkvencijom podrazumevaju se sva ona ponašanja za koja bi punoletna lica krivično
odgovarala. To su, dakle, krivična ponašanja lica određenog starosnog doba. Starosne granice
se razlikuju u pojedinim zemljama, ali u Srbiji pod maloletnicima se podrazumevaju lica od
14 do 18 godina. U okviru ove kategorije, dalje se razlikuju druge dve kategorije: mlađi
maloletnici (od 14 do 16 godina) i stariji maloletnici (od 16 do 18 godina). Ponekad treću
kategoriju mogu da čine tzv. mlađi punoletnici, odnosno lica od 18 do 21 godine života.

Kada se radi o široj definiciji, maloletničku delinkvenciju ne čine samo prekršajna dela
kažnjiva zakonom već i ona dela koja kod punoletnih osoba nisu kažnjiva (npr. bekstvo od
kuće). Ovim su obuhvaćena najraznovrsnija maloletnička ponašanja: autostopiranje, bežanje
iz škole, psovanje, "nepristojno ponašanje", ali i prostitucija, narkomanija i dr.

Mentalni sklop i delikvencija

Maloletnici se od odraslih razlikuju po stepenu intelektualne i emocionalne zrelosti, ali i
razvijene svesti o svojim postupcima kao i odgovornostima za iste, i to nam ukazuje da su
maloletna lica manje odgovorna u društvenom i moralnom smislu. Ove okolnosti pružaju
velike mogućnosti za vaspitanje, usvajanje kulturnih i moralnih vrednosti i socijalizaciju.
Međutim, upravo zbog nedovoljne razvijenosti ličnosti, mlade osobe su istovremeno u velikoj
meri podložne uticajima koje njihov razvoj i ponašanje mogu usmeriti ka nedruštvenom
(asocijalnom) i protivdruštvenom (antisocijalnom) ponašanju.

Na razvoj ličnosti maloletnih lica, odnosno njihovo sazrevanje i socijalizaciju, utiču mnogi
subjektivni i objektivni faktori. Zato postoje velike razlike u ponašanju pojedinaca istog
uzrasta.

Ovi etiološki, odnosno uzročni, faktori mogu se podeliti na:

· faktore koji su vezani za ličnost
· faktore socijalne sredine

Pod ličnim faktorima podrazumevaju se: niži nivo inteligencije u odnosu na ostalu
(nedelinkventsku) omladinu i to se ispoljava kroz loš uspeh u obrazovanju, psihopatske crte
ličnosti kao što su agresivnost, egocentričnost, samoprecenjivanje, osećaj inferiornosti,
nesposobnost prihvatanja drugih, nedostatak osećaja odgovornosti, kao i emocionalna
nestabilnost idr.
Karakteristike ličnosti maloletnih prestupnika nisu uzrok njihovog delinkventnog ponašanja,
ali mogu biti preduslov za reagovanje u negativnom smislu.

U faktore socijalne sredine spadaju: loši odnosi u porodici, nedostaci i neuspesi u školskom
obrazovanju, negativan uticaj vršnjaka, neadekvatno korišćenje slobodnog vremena, sredstva
masovne komunikacije sa negativnim sadržajima, kulturna zaostalost i kultuni primitivizam
idr.

Krivično - pravni sistem naše zemlje klasifikuje maloletne učinioce krivičnih dela i prekršaja,
uključujući dela i prekršaje, na sledeći način:
· deca do 14 godina starosti se smatraju krivično neodgovornim, tako da se prema njima ne
može pokrenuti niti voditi krivični postupak. Takođe, prema njima se ne mogu izricati niti
primenjivati krivične sankcije. Jedine mere koje se prema njima mogu primenjivati su mere
socijalne zaštite.
· mlađi maloletnici, od 14 do 16 godine starosti, prema njima se mogu primenjivati i izricati
samo vaspitne mere.
· stariji maloletnici, to su lica od 16 do 18 godina starosti; prema njima se mogu izricati i
primenjivati vaspitne mere, a izuzetno može se primeniti i kazna maloletničkog zatvora (za
teška krivična dela).

Mlađa punoletna lica, od 18 do 21 godine starosti, to su slučajevi, kada punoletno lice u

vreme suđenja nije navršilo 21 godinu života, te mu sud može izreći neku od krivičnih
sankcija koje se primenjuju prema maloletnicima (vaspitne mere, kazna maloletničkog
zatvora, mere bezbednosti) .

Vrste krivičnih sankcija koje se primenjuju za maloletne

delinkvente
Vaspitni nalog može se primeniti prema maloletnom učiniocu krivičnog dela za koje je
propisana novčana kazna ili kazna zatvora do 5 godina, a primenjuje ga nadležni javni tužilac
za maloletnike ili sudija za maloletnike. Kao vrste sankcija prema maloletnicima navode se
još i, vaspitne mere, maloletnički zatvor i mere bezbednosti.

Vaspitne mere:
a) mere upozorenja i usmeravanja:
b) mere pojačanog nadzora(od strane roditelja, staratelja, ili u drugoj porodici).
c) zavodske mere.

Kazna maloletničkog zatvora može se izreći u trajanju od 6 meseci do 5 godina, ukoliko je za

počinjeno delo propisana kazna zatvora od dvadeset godina ili teža. Postoje uslovi za primenu
kazne:

Prema maloletnim učiniocima krivičnog dela, kojima su izrečene vaspitne mere ili kazna
maloletničkog zatvora, mogu se izreći i mere bezbednosti. Međutim, uz izrečene mere
upozorenja i usmeravanja ne mogu se istovremeno izreći i mere bezbednosti kao što su npr.
obavezno lečenje alkoholičara i narkomanskih zavisnika. Maloletniku se zbog učinjenog dela
mogu izreći samostalno mere bezbednosti obaveznog psihijatrijskog lečenja i čuvanja u
odgovarajućoj zdravstvenoj ustanovi.

Maloletnička delinkvencija u Srbiji od 2000 do 2004

godine
Čovekov "hod kroz vreme" podrazumeva prolaženje kroz različita starosna doba. Od
najranijeg detinjstva, preko mladosti, zrelog doba i poznijih godina sve do duboke starosti,
kao nagrade za učinak u minulim godinama. Starost ustvari predstavlja poslednju fazu u
psihološkom i biološkom razvoju čoveka.

Maloletna lica se od odraslih razlikuju po stepenu intelektualne i emocionalne zrelosti i po

razvijenosti svesti kako bi shvatali svoje postupke, ali i isto tako bili sposobni da preuzmu
odgovornost za njih. Na osnovu toga može se zaključiti da su maloletna lica manje odgovorna
od odraslih u društvenom i moralnom smislu. Međutim, taj "opravdani" nedostatak
odgovornosti ne sme i ne može biti razlog za opravdavanje krivičnih dela, počinjenih od
strane maloletnika.

Prema izvodima iz Republičkog zavoda za statistiku, od 2000 do 2004 godine, u Srbiji je

osuđeno 11057 maloletnih lica, dok je zabeleženo 15884 krivičnih prijava protiv maloletnih
delinkvenata, a optuženo je 15724 maloletnika. Od ukupnog broja maloletnih prestupnika,
465 osoba su ženskog pola. Naravno, moramo navesti i podatak da je 1133 prijava povučeno
jer prekršioci nisu imali ni 14 godina. Ovo su "teške" činjenice, jer tendencije rasta
kriminaliteta među mladima u našem društvu vidljive su i zastrašujuće. Poražavajuća
činjenica je što u našem društvu više ne caruje drugarstvo, kako je to rekao Branko
"Kockica", već kriminal.

Samo tokom 2004 godine, prijavljeno je 3120 maloletnih lica, optuženo 2726, dok je osuđeno
1983 lica (688 mlađih maloletnika i 1295 starijih maloletnika). Zastrašujući podatak je što je
broj dece koja ubijaju u porastu i što se može očekivati da se već koliko sutra iz te kategorije
mladih regrutuju kriminalci. Od ukupnog broja prijavljenih, optuženih i osuđenih maloletnika
za teška krivična dela u koja spadaju: ubistvo i ubistvo na mah, teške telesne povrede,
silovanje, teške krađe, razbojničke krađe i razbojništvo, prijavljeno je 1104 lica, optuženo je
1112, a osuđeno je 793 maloletnika (257 mlađih maloletnika i 536 starijih maloletnika).
Šta je to što pokreće mlade ljude i vodi ih u zločin?
Iako polazimo od toga da se glavni uzroci moraju tražiti u porodici, ne možemo okretati glavu
od činjenice da su i društvo i država odgovorni za razvoj i porast maloletničke delinkvencije.
Psihološki profil maloletnih delinkvenata je različit. Oni potiču kako iz siromašnih porodica,
tako i iz bogatih. U siromašnim porodicama problem je što roditelji nemaju vremena da vode
računa o svojoj deci, brinući o tome kako će preživeti sutra. Teška ekonomska i finansijska
situacija i nemaština glavni su uzroci vaspitne zapuštenosti ove dece. Slična je situacija i u
bogatim porodicama, bar kad je u pitanju lišenost mladih vaspitne
brige.

Takođe, deca provode dosta vremena u gledanju televizijskih programa, tako da, želeli mi to
ili ne, pojedine scene ostaju u njihovoj podsvesti. Gledanje vestern filmova, trilera i čitanje
krimi – romana, onoga što se nekada zvalo šund, izaziva u mladima potrebu oponašanja
junaka iz filmova i romana. Nemali je broj slučajeva nastanka bandi sa imenima i radnjama
koja su istovetna sa imenima i radnjama pomenutih filmova. Nabavljanje kostima i opreme
koje bi im poslužilo za što verniju kopiju filma, povlači za sobom pljačkanje sopstvene ili
pordice iz susedstva. Nije isključeno ni razbojničko ponašanje kako bi se ostvario željeni cilj.
Ta ista deca, u svojoj igri koriste pravo oružje, te uvek ima povređenih i ranjenih. Njihovo
opravdanje za takve postupke jeste da se to isto desilo na filmu, oni su videli.

Naravno, televizija je tek sekundarni činilac u razvoju kriminalističke svesti kod maloletnika.
Primarni mogu biti dezorganizovana, rastrojena porodica ili pak genetičke predispozicije.
Međutim, zasluge medija se ne mogu iskjučiti niti zanemariti. Upravo iz tog razloga, medijski
sadržaj se treba preispitati, jer kao što je već navedeno, mediji imaju etičku i moralnu
odgovornost prema svojoj publici, ma kakva ona bila i ma kojoj starosnoj grupi pripadala.

Naučno je dokazano da deca koja žive u sredinama (područjima) sa izraženom stopom nasilja,
više i češće potpadaju pod negativne uticaje kriminalističkih filmova i šund- literature, negoli
deca iz sredine sa manjom stopom kriminaliteta. Tako dolazimo do zaključka da, pored
porodice sa patološkim problemima, veliki uticaj na kriminalnu svest kod dece ima i
neorganizovana sredina.

Istraživanjima koja su vršena kao priprema za ovaj rad, došlo se do saznanja o uticajima koje
masovna kultura ima na maloletničku delinkvenciju i učinjen je pokušaj da se objasne bar
neka pitanja vezana za taj gorući problem u društvu i iznesu negativni uticaji koje masovna
kultura ima na omladinu.

Izlišno je govoriti da je ova problematika samo približno dotaknuta, jer predstavlja izuzetno
složen problem o kojem mnogi psiholozi, sociolozi, pedagozi i drugi naučnici i danas
diskutuju.
Deca koja kradu
Autor: mr sci dr Miodrag Stanković Postavljeno: 10.03.2007
Kada dete ili tinejdžer kradu, uobičajeno je da su roditelji zabrinuti.
Najčešće pitanje koje postavljaju sebi je, da li je njihov sin ili kćer
"maloletni delikvent."

Za svako dete je normalno da uzme nešto šta mu privlači pažnju. Ovo

se ne treba smatrati krađom sve dok dete ne bude dovljno staro da
razume da uzimanje nečega, što pripada drugoj osobi, nije dobro. To je obično između 3 i 5
godina. Pre toga dete ne može razumno shvatiti tuđa građanska prava i treba mu pomoći u
učenju sa razumevanjem tog ograničenja. Roditelji trebaju aktivno da uče svoju decu o tome
šta znači biti vlasnik nečega i kakvi su odnosi sa drugima su poželjni.

Roditelji su bazični modeli po kojim deca uče. Ako roditelj dođe kući sa kancelarijskim
materijalom, olovkama ili priborom sa posla ili se hvališe oko greške prodavačice iz
prodavnice u računu, lekcije o poštenju će biti veoma teške za dete da ih razume.

Iako nauče da je krađa loša, starija deca i tinejdžeri kradu

iz različitih razloga
Mladi mogu da kradu da bi se izjednačili, ako brat ili sesta dobijaju više poklona. Ponekada,
deca kradu da bi pokazala prijateljima da su hrabra, ili da bi poklonila nešto porodici i
prijateljima ili da bi bili prihvaćeni od drugih. Deca mogu da kradu i zbog straha od
zavisnosti, odnosno, ne želeći da budu zavisna od bilo koga, uzimaju šta im je potrebno.

U onim slučajevima kada krađom dete izkazuje bes ili pokušava da se sveti svojim
roditeljima, oni trebaju da se razmisle da li dete krade iz potrebe da privuče njihovu pažnju.
Ukradeni predmet može da postane zamena za ljubav ili pažnju. To je znak da roditelji trebaju
da se potrude da pokažu detetu da je važan član porodice.

Ako roditelji preduzmu odgovarajuće mere, u većini slučajeva krađa prestaje. Pogotovo sa
odrastanjem deteta.

Roditeljima koji su saznali da njihovo dete krade, dečji

psihijatar preporučuje
• Da se uvere da dete ne profitira od krađe
• Kažu detetu da je krađa loša
• Pomognu mlađima da plate ili vrate ukradeni predmet
• Izbegavaju prekoravanje, predviđanje budućeg lošeg ponašanja, ili da govore da sada
posmatraju dete kao lopova i lošu osobu
• Uvere dete da je ovakvo ponašanje potpuno neprihvatljivo u porodičnoj tradiciji i
zajednici
Kada dete plati ili vrati ukradenu robu, roditelji ne trebaju ponovo da komentarišu slučaj. To
će detetu pomoći da bez krivice započne ili nastavi sa dobrim ponašanjem.

Ako su krađe učestale ili su udružene sa drugim simptomima ili problemima u ponašanju,
krađa može da bude znak mnogo ozbiljnijih problema u detetovom emotivnom razvoju ili
problema u porodici. Deca koja učestalo kradu mogu takođe da imaju problem poverenja u
druge ljude i formiranja bliskih veza. Takva dece će radije okriviti ponašanje drugih, nego se
osećati krivim. Mogu govoriti "Ne daju mi ono što mi treba, zato moram sam da uzimam."
Procena od strane dečjeg psihijatra bila bi od koristi takvoj deci.

U tretmanu deteta koje krade učestalo, dečji psihijatar će proceniti razlog koji leži ispod
potrebe deteta da krade i razviti plan tretmana. Važni delovi tretmana podrazumevaju pomoć
detetu da nauči da ostvaruje veze i poverenje. Porodično savetovanje ima za cilj da pomogne
porodici da podrži dete u procesu promene u osobu koja ne krade i razvija se bez zastoja ili
defomacija.

Child Development Institute, 2003

Priredili: Mr sci. dr Miodrag Stanković, dečji psihijatar
Ivan Topalović, psiholog
Ličnost maloletnih delikvenata
Autor: prof dr Bojana Dimitrijević Postavljeno: 27.04.2007
Često postavljano pitanje da li je kriminalna ličnost specifičan biopsihički
entitet, rezultiralo je mnoštvom istraživanja na tu temu. Veliki broj ovih
istraživanja bavio se jednom od osnovnih dimenzija ličnosti - inteligencijom,
koja ispoljava svoje delovanje u svim oblicima čovekovog ponašanja, i kao
takva predstavlja značajan faktor i u oblikovanju ličnosti mladih.
Predstavljena su i druga teorijska gledišta i istraživanja koja potkrepljuju
dokaze o povezanosti ili uslovljenosti asocijalnog i antisocijalnog ponašanja
i osobina ličnosti. S obzirom na neka lična obeležja i psihičke osobenosti
pojedinca, može se govoriti o pogodnijim uslovima i određenim
tendencijama ka kriminalnom ponašanju. Posebno u zadnjoj deceniji 20. veka, stanje
maloletničke delinkvencije kod nas, postalo je alarmantno. Ta ocena je povezana i sa
nepodeljenom procenom o lošem globalnom stanju društva. Sve ovo nalaže više napora u
oblasti primarne, sekundarne i tercijarne prevencije u oblasti maloletničke delinkvencije,
zasnovanih na brojnim, dragocenim rezultatima istraživanja sprovedenih na ovoj populaciji.

Neprihvatljivo društveno ponašanje

U objašnjavanju fenomena asocijalnog, antisocijalnog i delinkventnog ponašanja, koje se
uopšteno naziva društveno neprihvatljivim, posebna se pažnja, osim socijalnih, kulturnih
činilaca i sticaja okolnosti, poklanja osobinama ličnosti. Činioci okoline, koje kao
najznačajnije često ističu zastupnici nekih socioloških teorijskih orijentacija, ne mogu u
potpunosti objasniti ovakve oblike ponašanja. Mnoga istraživanja potkrepila su dokaze o
povezanosti ili uslovljenosti takvog ponašanja i osobina kao što su emocionalna stabilnost,
frustraciona tolerancija, upornost i drugih osobina ličnosti u užem smislu, koje predstavljaju
relativno stabilnu organizaciju motivacionih sklonosti individue, koja proizilazi iz interakcije
bioloških poriva i socijalne i fizičke okoline.

Pojam adolescencije kao razdoblja u psihičkom razvoju čoveka nastao je u savremenom

društvu.u dalekoj prošlosti, u primitivnijim društvima, adolescentni period označavao je kraj
detinjstva i ulazak u svet odraslih. Preuzimajući dužnosti, mladi čovek je tada preuzimao i
prava odraslih. U takvim društvima, anatomsko-fiziološka i polna zrelost podudarale su se sa
psihološkom i socijalnom zrelošću. U okvirima relativno jednostavne organizacije društva, to
je bilo realnije nego u našim, savremenim uslovima. Život mladih u savremenom društvu je
neizmerno složeniji, pa sama činjenica da je adolescent anatomski i fiziološki zreo ne govori
neminovno o njegovoj psihološkoj zrelosti, a posebno ne o njegovoj socijalnoj zrelosti i
ekonomskoj samostalnosti. Protivurečnosti savremenog trenutka nalažu da se mladi što duže
školuju, u nastojanju da time sebi obezbede što bolje prilagođavanje, i sposobnost za
obavljanje što više poslova, pa time adolescencija traje sve duže a samostalnost se ostvaruje
sve kasnije.

Sticanje emocionalne stabilnosti

Adolescentima se nameće rešavanje mnogih životnih zadatka i postihnuća u različitim
područjima. Emocionalna stabilnost se postupno stiče, obogaćena emocijama vezanim za
ljubav i tek probuđenu polnost, što je povezano sa potrebom za privlačenjem pažnje
suprotnog pola i ponašanjima koja do toga dovode. Prisutna je nesigurnost u ličnosti mladih,
vezana za status i egzistenciju, kao i druge elemente koji odlikuju život odraslih. Sanjarenje se
često bira kao jedino moguće rešenje kada su svesni svojih teškoća i nemogućnosti da se sa
njima suoče i da ih reše, ili im ono bar predstavlja način da se oslobode teskobe, napetosti i
izbegnu sukobe. U ovom periodu oblikuju se i moralna gledišta i shvatanja mladih. Nekada se
u ponašanju mladih ne razvijaju viši moralni ciljevi, a njihova humanizacija i socijalizacija
bitno su oštećeni.

Počinje da se razvija i vlastita individualnost, mladi se uključuju u različite vidove društvenog

života. Olport navodi da je osnovno pitanje mladih: "Ko sam ja?" Neprestano teže da ih
tretiraju kao odrasle, nastoje da se ističu, budu zapaženi i originalni, a istovremeno su
posebno osetljivi po pitanju ugleda i časti. U procesu traganja za svojim identitetom, mladi se
uključuju u društvo. Oni imaju potrebu za udruživanjem, pa zahteve grupe koju prepoznaju
kao sebi blisku često nadređuju zahtevima roditelja. Ponekada to mogu biti i grupe sa
devijantnim ponašanjem, što se obično dešava u manje kontrolisanim uslovima. Nastojeći da
se što više mladih uključi u pojedine aktivnosti namenjene mladima, kroz proces masovnog
sprovođenja tih aktivnosti, gubi se individualnost. U savremenim uslovima, često se ne može
dovoljno voditu briga o pojedincu, pa se uprkos druženju stvara doživljaj usamljenosti. U vezi
sa tim može doći do alijenacije. U takvim masovnim akcijama, mladi sve više gube lični
kontakt i prisnu povezanost sa roditeljima, kao i sa nastavnicima, ali i sa svojim prijateljima.
Gubi se svrha njihovih nastojanja da se uključe u društvo i njegove tokove, iako su za time
silno žudeli. Upravo ovokav doživljaj može predstavljati teren na kriminalne oblike
ponašanja.

Kriminalne grupe
U kriminalne grupe se povezuju mladi ljudi koji imaju neke psihološke ili društvene
probleme. Njihova povezanost zasniva se na prihvatanju istih gledišta i vrednosti koje grupa
podržava. To je posebno prisutno kada porodica, škola i druge ustanove za mlade, za njih nisu
privlačne, pa grupa postaje zamena za porodicu. Izgubljenu ili nedotajuću porodičnu
komunikaciju zamenjuju onom u grupi, a sadržaj njihovog grupisanja postaje kriminalno
ponašanje.

Formiranje slike mladih o sebi

Način na koji se formira slika o sebi i drugima može trajnije uticati na ispoljavanje ličnosti
adolescenta. Njihove stavove o sebi mogli bismo grupisati u tri celine:

• Oni koji prema sebi pokazuju negativan stav izražavaju nepoverenje u svoje
sposobnosti i vrednosti, nedostatak samopoštovanja, što kao posledicu može imati
otežano postizanje uspeha.
• Grupacija maloletnika koja sebe precenjuje, time ne olakšava, već još više otažava
svoju adaptaciju, ne mogavši da uskladi idealnu i realnu sliku sebe, iz čega takođe
proističu neuspesi u rešavanju razvojnih i životnih problema.
• Većina maloletnika ima još uvek neizgrađen odnos prema sebi, što nosi zbunjenost i
konfuziju vezanu za lične potencijale i mogućnosti.

Kako se opšti društveni uslovi života stalno menjaju, a u okviru tog procesa odvija se i
unutrašnje menjanje i proces sazrevanja mladih, postojeći društveni poremećaji će u većoj ili
manjoj meri uticati i na uslove života, ličnost i ponašanje mladih. Nesklad i raskorak između
ličnih interesa i mogućnosti, koji oni najoštrije doživljavaju, čine da je upravo ovaj segment
društva upravo onaj koji društvene promene najsnažnije doživljava. Istovremeno nesrazmerno
izloženi pritisku negativnih političkih i kulturnih tendencija, podložni su krizama koje samo
dodatno kontaminiraju ionako težku i kompleksnu razvojnu sliku ovog životnog perioda.
Neke od osnovnih vrednosti koje adolescenti sebi postavljaju odnose se na potrebu za
privatnošću, samosvojnošću, odgovarajućim materijalnim položajem, profesionalnim
uspehom i kvalitetnim organizovanjem slobodnog vremena. Iz redova onih koji su izrazito
nezadovoljni mogućnostima ostvarenja ovih cileva regrutuju se oni koji na ovakve okolnosti
reaguju socijalno devijantnim i kriminalnim oblicima ponašanja.

Doba najveće fizičke snage, adolescencija, koincidira sa vrhuncem uspona kriminaliteta.

Proces prerastanja mladića u zrelu ličnost povezan je sa nizom biopsihičkih promena, čija
dinamika pruža velike mogućnosti za vaspitne uticaje i usmeravanje procesa socijalizacija. U
ovoj fazi razvojma, mladi ljudi su prijemčivi za uticaje koji njen uticaj mogu usmeriti kako u
pozitivnot, tako i u asocijalnom ili antisocijalnom smeru. Za svoje ponašanje, kao još
nepotpuno formirane ličnosti, imaju znatno umanjenu pravnu i moralnu odgovornost.

Prestupnik ili ne?

Često postavljano pitanje da li ima razlike u ličnosti prestupnika i onih koji to nisu, odnosno
da li kriminalna ličnost ima specifičan biopsihički sklop, rezultiralo je mnoštvom istraživanja
na tu temu. Veliki broj ovih istraživanja bavio se jednom od osnovnih dimenzija ličnosti -
inteligencijom, koja ispoljava svoje delovanje u svim oblicima čovekovog ponašanja, i kao
takva predstavlja značajan faktor i u oblikovanju ličnosti mladih. Na populaciji maloletnih
delikvenata, rezultati pokazuju da se intelektualni nivo razlikuje u zavisnosti od tipa
kriminalnog dela. Silovanja, na primer, češće čine intelektualno zaostalije osobe, dok krivična
dela vrše intelektualno jači pojedinci. Takođe, osobe nižih intelektualnih sposobnosti češće su
saučesnici i ostavljaju za sobom više tragova prilikom izvršenja krivičnog dela, dok osobe
viših intelektualnih potencijala obavljaju organizatorske funkcije u kriminalnim aktivnostima.
Po nalazima Burta, kriminalne aktivnosti nekih osoba slabije inteligencije uslovljene su
njihovom nemogućnošću da shvate nedozvoljenost nekih postupaka i nedoličnost pobuda koje
ih na to navode.

U ukupnoj masi prijavljenih dela, maloletnici učestvuju sa 11-16%. Od svih prijavljenih dela
protiv imovine, oni čine 27% a u relativno malom procentu učestvuju u masi prijavljenih dela
protiv opšte sigurnosti. Sami delinkventi su davali odgovore o uzrocima njihovog
delikventnog ponašanja. Kao najbitniji navedeni razlog je druženje sa asocijalnim ili
antisocijanim osobama iz njihove okoline (40,7%). Kao značajan faktor izdvojen je i alkohol
(31,2%), koji se konzumira u vreme izvršenja dela. Oko jedne četvrtine ispitanika smatralo je
da odgovornu ulogu u njihovom delinkventnom ponašanju ima njihova »narav«, odnosno
neke osobine njihove ličnosti koje su izvan njihove kontrole. Donekle iznenađuje podatak da
ispitanici roditeljima i neadekvatnom vaspitanju nisu pridali poseban značaj, već je samo
14,3% ispitanika to navelo kao razlog njihovog neprilagođenog ponašanja. Najmanja je
važnost data vezi između bolesti i delinkventnog ponašanja. Iz ovog istraživanje se vidi da su
delinkventni dominantno tražili razloge za svoje ponašanje i svojim osobinama i postupcima,
a mnogo manje da su sebe doživeli kao pasivni derivat nesrećnih životnih okolnosti.

S obzirom na neka lična obeležja i psihičke osobenosti pojedinca, može se govoriti o

pogodnijim uslovima i određenim tendencijama ka kriminalnom ponašanju. Neka svojstva
ličnosti su takva da se na njih lako »primi« kriminalno ponašanje. Drugim rečima, raznovrsni
oblici delikventnog ponašanja ne razvijaju se na terenu bilo koje strukture ličnosti, već
raznovrsnim strukturama verovatno odgovaraju raznovrsni oblici asocijalnog ili antisocijalnog
ponašanja. Ličnost prihvata one oblike ponašanja koji se najlakše uklapaju u njenu već
formiranu, stabilnu strukturu, ili u strukturu koja je u formiranju. Verovatno zato stariji
delinkventi, kod kojih tretman prevaspitavanja nije uspeo, pokazuju pretežno iste oblike
ponašanja. Kod maloletnih osoba javljaju se različiti, nestalni oblici delinkventne i asocijalne
aktivnosti, što ponašanju maloletnika daje izvesnu specifičnost u odnosu na ponašanje
punoletnih osoba.

Alarmantno stanje delikvencije

Posebno u zadnjoj deceniji 20. veka, stanje maloletničke delinkvencije kod nas, postalo je
alarmantno. Ta ocena je povezana i sa nepodeljenom procenom o lošem globalnom stanju
društva. Lišavanje slobode maloletnika koristi se kao poslednje sredstvo vaspitnog uticaja.
Kriminalna dela sve više vrše mladi, često u grupama, a njihovo ponašanje je sve brutalnije.
Iako su se ranije počinioci krivičnih dela protiv imovine regrutovale iz socijalno i ekonomski
nižih slojeva, sve je više mladih koji ova dela vrše a potiču iz dobrostojećih i imućnih
porodica. U mnogim evropskim zemljama, kao posebno efikasna pokazala se specifična
vaspitna mera sprovedena kroz dobrovoljan, društveno koristan rad maloletnih izvršilaca
krivičnih dela. Potrebno je, i u našoj sredini uraditi više i konkretnije, što podrazumeva
primarnu, sekundarnu i tercijarnu prevenciju u oblasti maloletničke delinkvencije zasnovanu
na mnogobrojnim, dragocenim rezultatima istraživanja sprovedenih na ovoj populaciji.
KTUALNE TEME - PONAŠANJE

MALOLJETNIČKA DELIKVENCIJA

Pojam delikvencije (tal. delinque - pogriješiti, činiti kaznena djela)

obuhvaća teže oblike asocijalnog, antisocijalnog, socio-patološkog i
kriminalnog ponašanja (s izuzetkom ubojstva), kao što su: krađa,
pljačka, namjerno izazivanje šteta i požara, prijestupništvo, devijantno
ponašanje, huliganstvo, razbojstvo, vršenje kaznenih djela, krađa i
vožnja automobila i motora, itd. Pojam kriminalitet (lat. krimen -
kaznena aktivnost, zločinstvo) obično se rabi kad je riječ o odraslima, a
delikvencija kad je riječ o maloljetnim počiniteljima kaznenih djela. To
je protudruštveni oblik ponašanja, opasna i složena socijalno-patološka
pojava, vrlo delikatan ne samo kriminološki, pravni, ekonomski i
sociološki, nego, jednako tako, ozbiljan obiteljski, pedagoški,
medicinski i težak općedruštveni problem. Zasigurno je jedan od
najuočljivijih segmenata i najtežih oblika poremećena ponašanja mladih
osoba.

Delikventne aktivnosti mogu biti usmjerene protiv imovine i vlasništva,

protiv tijela, ličnosti i osobne slobode te protiv društvenih običaja. To
su kaznena djela, delikti i zločini, koji, osim skitnje i laži, podliježu
kaznenoj odgovornosti. Takav društveno neprihvatljiv i devijantan
način ponašanja i činjenje kaznenih djela naš pravosudni sustav
označava terminom maloljetnička delikvencija, a osobu koja to čini
maloljetnim delikventom. U delinkventa je izrazit deficit moralne
svijesti, prenaglašena prisutnost nasilnosti, drskosti, siledžijstva,
huliganstva, asocijalnosti, prijestupništva, destruktivnosti i patoloških
poriva.

Pojedinci povremeno čine kaznena djela pa ih nazivano recidivistima

(povratnicima), a drugi to vrlo često rade pa za njih kažemo da su
multirecidivisti (višestruki povratnici).

Postoji mnogo različitih vrsta i tipova delikventnog ponašanja L. E.

Hewitt i L. R. Jenkins svrstali su ih u tri velike skupine:
- agresivno asocijalno ponašanje (okrutnost, stvaranje nereda,
izazivanje),
- socijalizirano delikventno ponašanje (krađa u skupini, izostajanje iz
škole, skitnja),
- inhibirano ponašanje (stidljivost, apatija, iritabilnost)
(prema, Grudenu, 1996.).

Delikventne radnje mogu biti izvedene individualno (pojedinačno), u

parovima ili u manjim skupinama. Delikventne skupine vrlo su opasne
jer djeluju poput neke epidemije, a osim činjenja kaznenih djela,
nerijetko u svoje redove vješto uvlače i druge mlade osobe.

Djeca mlađa od 14 godina ne mogu kazneno odgovarati niti se protiv

njih podnosi kaznena prijava. Za njih su odgovorni roditelji. Njihovo se
ponašanje ispravlja isključivo odgojnim metodama i pedagoškim
postupcima u obitelji, školi i dječjim domovima. Maloljetnički
počinitelji kaznenih djela osobe su koje su u vrijeme počinjenja tog
djela navršile 14, a nisu napunile 16 godina života. Njima se mogu
izreći odgojne i popravne mjere. Stariji maloljetnici počinitelji kaznenih
djela osobe su koje su u vrijeme počinjenja kaznenog djela imale 16, a
nisu navršile 18 godina života. Izriču im se odgojne i popravne mjere, a
u posebno teškoj situaciji, uz uvjete predviđene Zakonom, i
maloljetnički zatvor. Maloljetni počinitelji prekršaja osobe su koje su u
vrijeme počinjenja prekršaja imale 14, a nisu navršile 18 godina života,
protiv kojih je prekršajni postupak pravomoćno završen sudskom
odlukom kojom se obustavlja postupak ili im je izrečena zaštitna mjera.
Osuđena je osoba maloljetni počinitelj kaznenog djela prema kojemu je
izrečena sankcija - maloljetnički zatvor ili neka druga odgojno-
popravna mjera propisana zakonom.

Prevencija - jedini put do uspjeha

Analize statističkih pokazatelja ozbiljno upozoravaju i imperativno

nameću zadatak i potrebu većeg nadzora i skrbi za djecu i mladež,
poglavito u obiteljima i školama. Mladima se treba više baviti, osigurati
im dobre uvjete, prostor i mogućnosti za šport, glazbu, igru, zabavu,
zdravu rekreaciju i racionalno korištenje slobodnog vremena. Njima
valja ponuditi zanimljive i atraktivne sadržaje, maksimalno ih okupirati
pa neće imati potrebu upuštati se u činjenje kaznenih djela. Okupiranost
mladih dobro osmišljenim, zanimljivim, zdravim i konstruktivnim
aktivnostima najbolja je prevencija prijestupništva, delikvencije,
devijacija, a dosada njihov najjači uzročnik. Elizabeth B. Hurlock kaže:
Način na koji dijete provodi svoje slobodno vrijeme snažno utječe na
vrijednost i kvalitetu njegova ponašanja.

Organi MUP-a, odvjetništvo i sudovi za maloljetnike ustaljenom

praksom provode represivne mjere i učinkovito obavljaju svoje zadaće.
No, kako je riječ o mladima, pretežito učenicima osnovnih i srednjih
škola, a da i ne spominjemo djecu počinitelje kaznenih djela, koja su,
shodno zakonskim propisima, kazneno neodgovorna, a njihovo se
društveno neprihvatljivo, prijestupničko i delikventno ponašanje može
suzbijati i sprečavati isključivo odgojnim i popravnim mjerama iz
nadležnosti organa starateljstva ili ustanova izobrazbe, preodgoja,
resocijalizacije i rehabilitacije - nameće se imperativan i opravdan
zahtjev za intenzivnijim, osmišljenijim, organiziranijim i angažiranijim
prevencijskim djelovanjem kroz aktivnosti i rad s tom dobnom
kategorijom. Za prevenciju poremećaja i usvajanje etičkih normi
potrebna je moralna praksa koja se doživljava jedino u zdravim
sredinama, na svakodnevnim primjerima moralnog djelovanja svih
članova obitelji, vrtića, škole i okružja. Ako čovjek pogriješi, mora
grešku ispraviti. Poznata je izreka: Čovjek koji počini grešku i ne
ispravi ju, čini drugu grešku. Jučerašnja greška danas i zauvijek nam
mora biti učitelj.

Roditelji, predškolske ustanove, škole i društvo u cijelosti morali bi

voditi stalnu skrb, odgojno djelovati i provoditi prevenciju od najranijeg
djetinjstva, a ne samo kad se uoče smetnje i poremećen psihosocijalni
razvitak djeteta. Praksa pokazuje, a iskustvo nas uči, da rana detekcija
(otkrivanje), dijagnosticiranje poremećaja, sustavno znalačko i
organizirano provođenje odgojnih i korektivnih mjera s djecom - kod
koje se zamjećuje kršenje društveno-etičkih normi, inkliniranje
delikvencije i činjenju prijestupa - daju zadovoljavajuće rezultate.

Ne poduzmu li se pravovremene i učinkovite preventivne, korektivne i

kurativne mjere te mjere preodgoja, resocijalizacije i rehabilitacije - ti
će mladi ljudi jednoga dana postati pravim kriminalcima, poglavito ako
dođu pod utjecaj odraslih kriminalnih osoba, kod kojih će se
"specijalizirati", izučiti "zanat" i za koje će "raditi". Lažnim obećanjima
o lagodnom životu, zabavi, različitim užicima, provodu i avanturizmu,
odrasli kriminalci vješto uvlače lakovjerne maloljetnike u svoj gnusni i
prljav posao, nemilosrdno ih zlorabe i iskorištavaju. Zato i kažemo da je
sprega maloljetnih delikvenata s odraslim kriminalcima najopasniji
oblik kriminaliteta. Zadaća je policije otkrivanje tih kriminalnih osoba,
njihovo sprječavanje i onemogućavanje da djecu i mladež uvlače i
uvode u kriminalne aktivnosti.

Delikvencija je velika opasnost od koje se društvo štiti svim snagama,

pedagoškim i odgojno-popravnim sredstvima, zakonom, policijom,
odvjetništvom, sudom za maloljetnike.

OPASNA DRUŠTVENA POJAVA

Način na koji dijete provodi svoje slobodno vrijeme snažno utječe na vrijednost i kvalitetu
njegova ponašanja.
Elizabet B. Hurlock
 Pojam delikvencije (tal. delinque - pogriješiti, činiti kaznena djela)
obuhvaća teže oblike asocijalnog, antisocijalnog, socio-patološkog i
kriminalnog ponašanja (s izuzetkom ubojstva), kao što su: krađa,
pljačka, namjerno izazivanje šteta i požara, prijestupništvo,
devijantno ponašanje, huliganstvo, razbojstvo, vršenje kaznenih
djela, krađa i vožnja automobila i motora, itd. Pojam kriminalitet
(lat. krimen - kaznena aktivnost, zločinstvo) obično se rabi kad je
riječ o odraslima, a delikvencija kad je riječ o maloljetnim
počiniteljima kaznenih djela. To je protudruštveni oblik ponašanja,
opasna i složena socijalno-patološka pojava, vrlo delikatan ne samo
kriminološki, pravni, ekonomski i sociološki, nego, jednako tako,
ozbiljan obiteljski, pedagoški, medicinski i težak općedruštveni
problem. Zasigurno je jedan od najuočljivijih segmenata i najtežih
oblika poremećena ponašanja mladih osoba.

Delikventne aktivnosti mogu biti usmjerene protiv imovine i vlasništva, protiv tijela, ličnosti i
osobne slobode te protiv društvenih običaja. To su kaznena djela, delikti i zločini, koji, osim
skitnje i laži, podliježu kaznenoj odgovornosti. Takav društveno neprihvatljiv i devijantan
način ponašanja i činjenje kaznenih djela naš pravosudni sustav označava terminom
maloljetnička delikvencija, a osobu koja to čini maloljetnim delikventom. U delinkventa je
izrazit deficit moralne svijesti, prenaglašena prisutnost nasilnosti, drskosti, siledžijstva,
huliganstva, asocijalnosti, prijestupništva, destruktivnosti i patoloških poriva.
Pojedinci povremeno čine kaznena djela pa ih nazivano recidivistima (povratnicima), a drugi
to vrlo često rade pa za njih kažemo da su multirecidivisti (višestruki povratnici).
Postoji mnogo različitih vrsta i tipova delikventnog ponašanja L. E. Hewitt i L. R. Jenkins
svrstali su ih u tri velike skupine:
- agresivno asocijalno ponašanje (okrutnost, stvaranje nereda, izazivanje),
- socijalizirano delikventno ponašanje (krađa u skupini, izostajanje iz škole, skitnja),
- inhibirano ponašanje (stidljivost, apatija, iritabilnost) (prema, Grudenu, 1996.).
Delikventne radnje mogu biti izvedene individualno (pojedinačno), u parovima ili u manjim
skupinama. Delikventne skupine vrlo su opasne jer djeluju poput neke epidemije, a osim
činjenja kaznenih djela, nerijetko u svoje redove vješto uvlače i druge mlade osobe.

Počinitelji kaznenih djela - poduzimanje odgojnih mjera i sankcija

Djeca mlađa od 14 godina ne mogu kazneno odgovarati niti se protiv njih podnosi kaznena
prijava. Za njih su odgovorni roditelji. Njihovo se ponašanje ispravlja isključivo odgojnim
metodama i pedagoškim postupcima u obitelji, školi i dječjim domovima.
Maloljetnički počinitelji kaznenih djela osobe su koje su u vrijeme počinjenja tog djela
navršile 14, a nisu napunile 16 godina života. Njima se mogu izreći odgojne i popravne mjere.
Stariji maloljetnici počinitelji kaznenih djela osobe su koje su u vrijeme počinjenja kaznenog
djela imale 16, a nisu navršile 18 godina života. Izriču im se odgojne i popravne mjere, a u
posebno teškoj situaciji, uz uvjete predviđene Zakonom, i maloljetnički zatvor.
Maloljetni počinitelji prekršaja osobe su koje su u vrijeme počinjenja prekršaja imale 14, a
nisu navršile 18 godina života, protiv kojih je prekršajni postupak pravomoćno završen
sudskom odlukom kojom se obustavlja postupak ili im je izrečena zaštitna mjera.
Osuđena je osoba maloljetni počinitelj kaznenog djela prema kojemu je izrečena sankcija -
maloljetnički zatvor ili neka druga odgojno-popravna mjera propisana zakonom.
U Hrvatskoj je 1999. za počinjena kaznena djela osuđeno 697 maloljetnika, od čega su 42
djevojčice, a u 2000. god. 787, od toga 41 djevojčice. To je ukupno povećanje za 90 sankcija,
a djevojčicama smanjenje za jednu. Protiv života i tijela izrečeno je 1999. ukupno 57 sankcija,
od toga 5 djevojkama, a 2000. bile su 53 sankcije, od čega 2 djevojkama, što je ukupno
smanjenje za 4, a djevojkama za 3. Za ubojstvo i ubojstvo na mah izrečeno je 1999. 8 presuda,
a 2000. god. 9, odnosno jedna više. U 1999. bilo je 37 presuda za teške i 6 za lakše tjelesne
ozljede, a u 2000. prvih je bilo 26, a drugih 13, odnosno teških je 11 manje, a lakših 7 više.
Broj sankcija protiv spolne slobode i spolnog ćudoređa smanjen je za 4. U 2000. bilo ih je 9, a
u 1999. čak 13. Za 77 je povećan broj sankcija za kaznena djela protiv imovine u 2000. u
odnosu na 1999. god. (509 prema 432). Kod djevojaka je taj odnos 21 prema 16, što je porast
za pet sankcija. U 2000. godini sankcije za krađe i sitne krađe (97:94) brojnije su za 3, kod
djevojčica (8:9) za jednu, teške krađe (287 prema 274) za 13, a kod maloljetnica (10 prema 7)
za 3 u odnosu na 1999. Sankcije za ostala kaznena djela u 2000. veće su (216 prema 195) za
21, a kod tinejdžerki (18 prema 20) manje za dvije.
Najveći porast osuda (40) u 2000. imale su osobe sa 17 godina (225 prema 185 u 1999.). Sa
16 godina sankcionirano je 209 prema 197 maloljetnika i maloljetnica, s 15 ih je bilo 200
prema 180, a sa 14 godina 153 prema 135. Najdrastičnije povećanje delikventnog ponašanja,
prema tome i izrečenih osuda bilo je kod 17-godišnjaka. U njih su udvostručene sankcije (9
prema 18). Djevojke sa 16 godina imale su 4 osude manje (10 prema 14), sa 14 jednu manje
(6 prema 5), a petnaestogodišnjakinje pet kaznenih sankcija više (8 prema 13).
U 2000. god. izrečene su 53 sankcije za kaznena djela protiv života i tijela, 135 protiv
vrijednosti zaštićenih međunarodnim pravom, 9 protiv spolne slobode i spolnog ćudoređa (od
toga pet su počinili učenici), 509 protiv imovine, 36 protiv opće sigurnosti ljudi i imovine i
sigurnosti prometa i 45 za ostala kaznena djela.
S oba roditelja živi 523 djece, s ocem 45, s majkom 168, s rodbinom živi 28, sami žive 7, a 16
ih je smješteno u odgojne ustanove i ustanove socijalne skrbi. Izvanbračne djece je 52.
Ukupan je broj sankcija izrečenih starijim maloljetnicima (16-18 god.) u 2000. veći za 50
nego u 1999. god. (434:384). Na maloljetnički zatvor odnose se 22 presude, prema 24 u 1999.
Izrečeno je 409 odgojnih mjera, a godinu ranije 359, što je povećanje za 50. U odgojne
ustanove, odgojne zavode i posebne odgojne ustanove upućeno je 38 maloljetnika i
maloljetnica, odnosno 11 više nego u 1999. Ostale odgojne mjere odnose se na sudski ukor
(57), posebne obveze (128), upućivanje u odgojni centar za odgoj (21), pojačanu brigu i
nadzor (160) te pojačanu brigu i nadzor uz dnevni boravak u odgojnoj ustanovi (5).
Mlađim su maloljetnicima ukupno izrečene 353 odgojne mjere prema 313, što je za 40 više
nego u 1999. U odgojne ustanove upučeno ih je 43, što je za 16 manje nego godinu dana
ranije (59). Druge odgojne mjere (ukor, pojačana briga i nadzor...) brojnije su za 36 (2000.
bilo ih je 290, a 1999. godine 254). Recidivizam je značajno smanjen (za 18), s 39 na 21
slučaj.
U odnosu na 1999. godinu, u 2000. je izrečeno 90 odgojnih mjera više, i to 50 starijim i 40
mlađim maloljetnicima. Starijim je maloljetnicima (17:7) izrečeno dva i pol puta više mjera
upućivanja u odgojni zavod nego u 1999. i približno šest puta više nego u 1998. godini.
Izrečeno je 128 posebnih obveza, što je dvostruko više nego za prethodne dvije godine, od
kada se ta mjera primjenjuje. Ostale mjere na istoj su razini ili su smanjene. I kod mlađih su
maloljetnika posebne obveze gotovo udvostručene. Pojačana briga i nadzor za četvrtinu su
brojniji u odnosu na prethodnu godinu, dok su druge odgojne mjere smanjene.
U 2000. bio je ranije osuđivan 21 maloljetnik, od kojih 13 za istovrsna, a 8 za druga kaznena
djela, dok je u 1999. takvih bilo 39, i to za istovrsna 27, a 12 za druga kaznena djela.
Značajno je smanjen broj recidivista, što je dokaz učinkovitosti poduzetih mjera i sankcija.
Kazneno djelo u sudioništvu počinila su 462 maloljetnika, a 325 to su učinili individualno.
Među njima je čak 576 učenika. To pokazuje da udruženi maloljetnici čine više kaznenih
djela i da im je potrebno pokloniti više pozornosti i stručnog tretmana.

Prevencija jedini put do uspjeha

Navedeni pokazatelji odnose se samo na osuđene maloljetnike, ali ne na

prijavljene niti one koji su počinili prekršaje. Treba računati i s
"tamnom brojkom" koja je najveća. Sukladno tomu, i društvena
opasnost od delikvenata i počinitelja kaznenih djela je veća.
Analize statističkih pokazatelja ozbiljno upozoravaju i imperativno
nameću zadatak i potrebu većeg nadzora i skrbi za djecu i mladež,
poglavito u obiteljima i školama. Mladima se treba više baviti, osigurati
im dobre uvjete, prostor i mogućnosti za šport, glazbu, igru, zabavu,
zdravu rekreaciju i racionalno korištenje slobodnog vremena. Njima
valja ponuditi zanimljive i atraktivne sadržaje, maksimalno ih okupirati
pa neće imati potrebu upuštati se u činjenje kaznenih djela. Okupiranost
mladih dobro osmišljenim, zanimljivim, zdravim i konstruktivnim
aktivnostima najbolja je prevencija prijestupništva, delikvencije,
devijacija, a dosada njihov najjači uzročnik. Elizabeth B. Hurlock kaže:
Način na koji dijete provodi svoje slobodno vrijeme snažno utječe na
vrijednost i kvalitetu njegova ponašanja.
Organi MUP-a, odvjetništvo i sudovi za maloljetnike ustaljenom praksom provode represivne
mjere i učinkovito obavljaju svoje zadaće. No, kako je riječ o mladima, pretežito učenicima
osnovnih i srednjih škola, a da i ne spominjemo djecu počinitelje kaznenih djela, koja su,
shodno zakonskim propisima, kazneno neodgovorna, a njihovo se društveno neprihvatljivo,
prijestupničko i delikventno ponašanje može suzbijati i sprečavati isključivo odgojnim i
popravnim mjerama iz nadležnosti organa starateljstva ili ustanova izobrazbe, preodgoja,
resocijalizacije i rehabilitacije - nameće se imperativan i opravdan zahtjev za intenzivnijim,
osmišljenijim, organiziranijim i angažiranijim prevencijskim djelovanjem kroz aktivnosti i rad
s tom dobnom kategorijom. Za prevenciju poremećaja i usvajanje etičkih normi potrebna je
moralna praksa koja se doživljava jedino u zdravim sredinama, na svakodnevnim primjerima
moralnog djelovanja svih članova obitelji, vrtića, škole i okružja. Ako čovjek pogriješi, mora
grešku ispraviti. Konfučije kaže: Čovjek koji počini grešku i ne ispravi ju, čini drugu grešku.
Jučerašnja greška danas i zauvijek nam mora biti učitelj.
Roditelji, predškolske ustanove, škole i društvo u cijelosti morali bi voditi stalnu skrb,
odgojno djelovati i provoditi prevenciju od najranijeg djetinjstva, a ne samo kad se uoče
smetnje i poremećen psihosocijalni razvitak djeteta. Praksa pokazuje, a iskustvo nas uči, da
rana detekcija (otkrivanje), dijagnosticiranje poremećaja, sustavno znalačko i organizirano
provođenje odgojnih i korektivnih mjera s djecom - kod koje se zamjećuje kršenje društveno-
etičkih normi, inkliniranje delikvencije i činjenju prijestupa - daju zadovoljavajuće rezultate.
Ne poduzmu li se pravovremene i učinkovite preventivne, korektivne i kurativne mjere te
mjere preodgoja, resocijalizacije i rehabilitacije - ti će mladi ljudi jednoga dana postati pravim
kriminalcima, poglavito ako dođu pod utjecaj odraslih kriminalnih osoba, kod kojih će se
"specijalizirati", izučiti "zanat" i za koje će "raditi". Lažnim obećanjima o lagodnom životu,
zabavi, ra<ličitim užicima, provodu i avanturizmu, odrasli kriminalci vješto uvlače lakovjerne
maloljetnike u svoj gnusni i prljav posao, nemilosrdno ih zlorabe i iskorištavaju. Zato i
kažemo da je sprega maloljetnih delikvenata s odraslim kriminalcima najopasniji oblik
kriminaliteta. Zadaća je policije otkrivanje tih kriminalnih osoba, njihovo sprječavanje i
onemogućavanje da djecu i mladež uvlače i uvode u kriminalne aktivnosti.
Delikvencija je velika opasnost od koje se društvo štiti svim snagama, pedagoškim i odgojno-
popravnim sredstvima, zakonom, policijom, odvjetništvom, sudom za maloljetnike.

Mr. sc. Ivica Stanić